Fotoserie: 'Het moet goed of het moet niet'

Kor Hoving (49) en Bas Schrage (44) leerden elkaar in 1999 kennen tijdens een koffiemoment op een bijeenkomst van de Avebe-jongerenraad. De twee hadden veel gemeen: ze waren allebei twintiger, ze waren door omstandigheden al jong verantwoordelijk voor het eigen agrarische bedrijf en ze hadden allebei een voorliefde voor loonwerk. "We raakten met elkaar in gesprek en we hebben elkaar nooit meer losgelaten", vertelt Hoving. "Het werd ons al snel duidelijk dat we samen grotere slagen konden maken. Als je samen een activiteit oppakt en uitbouwt, kun je sneller succes bereiken en doorpakken dan alleen; het zogenaamde vliegwieleffect. En als het misgaat, is het ook makkelijker dat (financieel) samen te dragen."

Maïshakselaar

De Groninger groeide op op een gemengd bedrijf met akkerbouw en melkvee in Tripscompagnie (GR) waar hij nog steeds woont. Toen zijn vader in 1997 een zware hartstilstand kreeg, stopte hij met de koeien en bouwde hij een pluimveestal voor 47.500 kippen. Daarnaast deed hij er wat loonwerk bij: mest injecteren en gras inkuilen. Bas Schrage had met zijn ouders een bedrijf met akkerbouw en shiitake-paddenstoelen, op de huidige hoofdlocatie van het bedrijf in Zuidlaarderveen (DR). Zijn vader overleed in 1998 als gevolg van een auto-ongeluk. Ook Schrage deed aan loonwerk in de vorm van balen persen. De twee kochten in 2000 een rooimachine, hun eerste gezamenlijke aankoop.

Bij de compagnons leefde de wens de loonwerktak uit te breiden. Toen er een loonbedrijf in de buurt stopte, gingen Hoving en Schrage in gesprek met de eigenaar, maar ze slaagden er niet in het bedrijf of klantenbestand over te nemen. "We wilden heel graag een hakselaar kopen: maïs hakselen had iets magisch. We dachten dat iedereen ons dan serieus zou nemen als volwaardig loonbedrijf", lacht Hoving. De twee spraken af dat wanneer ze 200 ha maïs bij elkaar konden krijgen, zij de hakselaar gingen kopen. "Na een rondje langs potentiële klanten kwamen we uit op 180 ha, geen 200 ha dus. Maar we hebben die hakselaar toch gekocht."

Parallel opschalen

Met zoveel ijzer in bezit kon opschalen in akkerbouw niet uitblijven, beseften de Groningers. "De machinekosten werden boekhoudkundig te hoog, we moesten meer areaal onder onze bedrijven krijgen om het betaalbaar te houden", zegt Hoving. "Aan ons eigen areaal (samen 140 ha) hadden we niet meer genoeg. We konden links en rechts wat grond pachten en kopen voor de akkerbouw, we schaalden in feite parallel in landbouw en loonwerk op." Dat betekende ook dat het bedrijf inmiddels personeel in dienst had. Toen deed het volgende probleem zich voor, zegt Hoving. "Na de oogsttijd zat je met je medewerkers. Die moest je wel aan het werk houden."

De volgende stap was de oprichting van een transportbedrijf (HS Agri, samen met loonbedrijf). In 2008 werd de eerste vrachtwagen gekocht voor het vervoeren van vloeibare mest. Ook werd begonnen met het transport van vaste mest met een eigen walkingfloor-combinatie. Vervolgens werden zij door een transportbedrijf benaderd die bieten transporteerde voor Cosun tijdens de bietencampagne. "Dan laat je daar een rekensom op los, want dan moet er ook materiaal komen. Heel stiekem groeiden we door van een auto voor de bietencampagne naar vijf à zes voertuigen en daar moesten ook weer chauffeurs op komen. Dan gaat het in een kort tijdsbestek best snel." HS Agri heeft nu veertien vrachtauto’s, maar heeft niet de ambitie hard door te groeien, aldus Hoving. "Toen was er personeel te kust en te keur te vinden. Nu moet je dat met een lampje zoeken."

Aanvullen en vertrouwen

Hoving en Schrage zijn ondernemers in hart en nieren, maar wel twee heel verschillende type ondernemer. "Ik praat te veel, Bas denkt veel meer", lacht Hoving. Hij omschrijft zichzelf als ‘manisch-optimistisch’. "Voor zolang dat duurt, want het kost veel energie, zowel voor mijzelf als voor m’n omgeving." Kor is als ondernemer vooral enthousiast en kritisch, Bas is meer beschouwend met visie. "We lijken totaal niet op elkaar, maar we vullen elkaar aan én kunnen op elkaar vertrouwen. We passen niet meer in het malletje van agrarische ondernemer, maar het akkerbouw- en loonbedrijf zijn wel het uithangbord van ons bedrijf. Natuurlijk gaat hier ook wel eens wat mis, maar we willen wel dat het hier netjes is en dat de gewassen spik en span op het land staan." Hoving is vooral de landbouwman van de HS Groep, Schrage bemoeit zich meer met de vastgoedtak van de onderneming.

HS Akkerbouw heeft inmiddels vier locaties en is 800 ha groot. Het bouwplan bestaat uit zetmeelaardappelen, suikerbieten, Parijse wortelen, vezelhennep, cichorei, snijmaïs, mosterd en gras- en graangewassen. De grondsoort bestaat uit veenkoloniale dalgrond; vruchtbare grond, waarop alles wel wil groeien, aldus Hoving. Er zitten twee medewerkers op het akkerbouwbedrijf. Daarnaast zijn een aantal externe partijen ingeschakeld voor advies, teeltbegeleiding en het leveren van producten, zoals Agrifirm (aardappelen), WPA (bieten) en Johan Schuitema (wortelen). "Maar de verantwoordelijkheid ligt bij ons", zegt de ondernemer.

Nieuw dit jaar in het bouwplan is 96 ha zwarte mosterd voor Marne Mosterd. HS Akkerbouw werd hiervoor benaderd door de mosterdfabrikant die normaal zijn mosterdzaad uit Oekraïne importeert. Met het uitbreken van de oorlog was men bang dat de fabriek stil kwam te liggen, zegt Hoving. "Meestal heb je rond die tijd je bouwplan al klaar, maar wij konden nog wel een beetje schuiven. Dan is schaal je voordeel. We wilden eerst meer maïs telen, maar mosterd is een leuke uitdaging. We hoefden alleen maar het land zaaiklaar te leggen. Marne Mosterd regelt de rest."

Niet alles lukt

Hoving en Schrage gaan in principe met alle werkzaamheden waarin zij kansen zien aan de slag. Dat houdt niet in dat alles een succes wordt. Van de tien proefballonnen die ze oplaten, knallen er acht uit elkaar. Hoving: "Mijn motto is: of het moet goed of het moet niet. Ergens mee stoppen is óók ondernemen." Als voorbeeld geeft hij een avontuur met twee melkveebedrijven in Duitsland, tussen 2011 en 2014. De compagnons werden getipt door een mechanisatiebedrijf dat er een melkveebedrijf in Duitsland op de markt kwam, tussen Emden en Leer, vlak over de grens. Hoving: "Ineens molken we 140 koeien op 80 ha land. We vonden een bedrijfsleider die het bedrijf wilde runnen. Dat ging heel mooi."

Het jaar erop werd hen het bedrijf van de buurman aangeboden door de Deutsche Bank, met 300 koeien en 160 ha land. Het loonwerk werd geregeld vanaf de locatie in Zuidlaarderveen, het jongvee werd uitbesteed aan een bedrijf in Nederland. Uiteindelijk liep het project vast op arbeid: de bedrijfsleider kocht een eigen bedrijf en vervolgens was het lastig goed personeel te vinden. "Het vastgoed was toen goed betaalbaar, we hebben het bedrijf voor een goede prijs aan een vader met twee zoons uit Almelo verkocht. Maar dat was niet zoals wij dat van tevoren in ons hoofd hadden."

Daarnaast ziet Hoving een uitdaging in het in stand houden van de loonwerktak. "We hebben veel kapitaal in ijzer zitten, maar heel stiekem verdampt ons bestaansrecht omdat veel veehouders in dit gebied stoppen", legt hij uit. "Dat betekent dat we nu even niet investeren in mesttransport, omdat we niet weten hoe de markt er over vijf jaar uitziet. Daar je moet wel op acteren; je hebt te maken met ontwikkelingen in de markt en politiek. Dat hoort bij het ondernemerschap en de tijd waarin je zit."

Maar er blijven altijd mogelijkheden, aldus Hoving. Het bedrijf bouwde in 2020 een nieuwe loods met kantoor op de locatie in Zuidlaarderveen. In de loods is een opslag en werkplaats gesitueerd. Op het kantoor werkt 4,5 fte: twee planners, een controller en 2,5 medewerker op de administratie. "Zo’n nieuw pand geeft weer een nieuw elan", zegt de ondernemer. "Het heeft een bepaalde uitstraling." Dat leidde onder andere tot de oprichting van HS Werkt, de nieuwste tak van de HS Groep. "We zijn in 2021 met HS Werkt gestart. Twee mensen uit de uitzendbranche besloten voor zichzelf te gaan beginnen en daar zijn wij mee gaan samenwerken onder de HS Werkt-vlag. In een tijdsbestek van een jaar verlonen zij negentig uitzendkrachten. Deels aan de HS Groep, maar vooral ook aan externe partijen."

Stip op de horizon

Kor Hoving wordt dit jaar vijftig jaar; een mooi moment om vooruit te kijken vindt hij zelf. "Ik heb voor mijzelf een stip op de horizon gezet", zegt hij. "Zoals ik het nu ‘in de kop heb’ ga ik nog vijf jaar door. Daarna doe ik een stapje terug. Dan mogen ze mij bellen om te hakselen of mest te rijden, maar ik wil dan geen druk meer voelen. Een bedrijf als dit kost enorm veel energie: ik verbouw in vier jaar tijd net zoveel aardappelen als mijn vader in zijn hele carrière."

Mogelijk wil zijn zoon (nu 19 jaar) een rol in het bedrijf vervullen, maar hij mag zijn eigen droom najagen, zijn eigen pad zoeken. Hoving: "Misschien wil hij wel een compact akkerbouwbedrijf runnen of de biologische kant op. Bas en ik hebben het bedrijf zo opgezet dat we heel snel kunnen opsplitsen. Alle investeringen die we samen hebben gedaan, zijn gelabeld. De HS Groep is ooit in elkaar geknoopt. Dan moet je er ook voor zorgen dat je het gemakkelijk uit elkaar kunt rafelen."